Οι «Απάχηδες των Αθηνών», η ταινία του Δ. Γαζιάδη που γυρίστηκε το 1930 αποτελεί μια από τις σημαντικότερες επιτυχίες του πρώιμου ελληνικού κινηματογράφου. Ήταν η πρώτη ελληνική ταινία που συνοδευόταν από ηχογραφημένη μουσική και τραγούδια ακολουθώντας τα βήματα του ευρωπαϊκού κινηματογράφου. Όμως δεν είναι μόνο αυτό το γεγονός που την κάνει να ξεχωρίζει και να την χαρακτηρίζει αριστούργημα της εποχής. Ο σκηνοθέτης σε μια δύσκολη οικονομικά εποχή δεν αρκείται στα γυρίσματα μέσα στο στούντιο αλλά καταφεύγει και σε εξωτερικά καταφέρνοντας να αποτυπώσει το κλίμα της εποχής, της Αθήνας του μεσοπολέμου που μαρτυρούν τις καταστάσεις που επικρατούσαν τότε και αποτελούν ντοκουμέντα.
Καθώς η ταινία διαδραματίζεται στις φτωχογειτονιές της παλιάς Αθήνας βλέπουμε να προβάλλονται όλα τα στοιχεία που αποδεικνύουν την αθλιότητα της πόλης. Η διεύθυνση φωτογραφίας της ταινίας συνδράμει σε αυτό αφού στο μεγαλύτερο μέρος της παρατηρούμε έντονες σκιές από τα μισογκρεμισμένα σπίτια που αποτυπώνονται στα στενά δρομάκια της πόλης. Το μεγαλύτερο μέρος της συνοικίας είναι σκοτεινό αφού το φως δείχνει ότι δεν περνάει μέσα σ΄ αυτή και οι άνθρωποι σαν τα ποντίκια περιφέρονται στα στενά δρομάκια. Μόνο από τα σημεία διαφυγής του δρόμου φαίνεται ότι προέρχεται το φως θέλοντας να περάσει στον θεατή ότι φεύγοντας από εκεί θα υπάρχει καλύτερη ζωή. Όμως και στο εσωτερικό των σπιτιών τα πράγματα δεν είναι καλύτερα αφού και εκεί διακρίνεται η εξαθλίωση των ανθρώπων.
Παρατηρούμε ένα μαύρο χρώμα να απλώνεται παντού κάνοντας το κλίμα πιο βαρύ. Τοίχοι φθαρμένοι, τζάμια σπασμένα χωρίς να αχτίδες φωτός να περνούν από αυτά, ρούχα κουρελιασμένα, έπιπλα μισοσπασμένα, άνθρωποι ατημέλητοι, σκληροί με μόνη τους έννοια την επιβίωση.
Σε αντίθεση με αυτά που βλέπουμε στις συνοικίες της Αθήνας υπάρχει και μια άλλη πραγματικότητα η οποία βρίσκεται σε μικρό βαθμό, όμως δεν παύει να ισχύει από τότε. Η πλούσια οικογένεια που ζει στην εξοχή εύπορα χωρίς προβλήματα καθώς όλα στην ζωή τους κυλούν ομαλά. Εδώ τα εξωτερικά γυρίσματα έχουν ένα διάχυτο φως τονίζοντας όλα τα στοιχεία που αποδεικνύουν την πολυτελή ζωή. Υπάρχουν φυτά περιποιημένα που ζωντανεύουν το σκηνικό, ωραίοι χώροι καθαροί, γεύματα πλουσιοπάροχα, άνθρωποι καλοντυμένοι με καλλιτεχνικές ανησυχίες, εκλεπτυσμένοι, χαρούμενοι χωρίς ίχνος μιζέριας και μουντάδας. Χωρίς λοιπόν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την κατάσταση που επικρατεί σε κάποιο άλλο σημείο της πόλης διακρίνουμε την αλαζονεία και την υπεροψία που βγάζουν μέσα από τα κάδρα του σκηνοθέτη. Αδιαμφισβήτητα μέσα από αυτήν την ταξική διαφορά γίνεται πιο αντιληπτό το μήνυμα της ταινίας η οποία αποτυπώνει με ένα ρεαλισμό τα δύο κοινωνικά άκρα που επικρατούσαν εκείνη την εποχή καθώς και τις συνθήκες που βίωνε η κάθε τάξη.
Ωστόσο δεν λείπουν και τα πλάνα των ιστορικών χώρων της Αθήνας που αναδεικνύουν την κουλτούρα της. Από την αρχή ο σκηνοθέτης μας εδραιώνει στο κέντρο της πόλης δείχνοντας την Ακρόπολη και όσα την περιβάλλουν. Με ένα μακρινό πλάνο και με το διάχυτο φως του μεσημεριανού ήλιου που την φωτίζει την κάνει πιο επιβλητική. Τα χρώματα είναι λίγο πιο θερμά σε αποχρώσεις του πορτοκαλίκαι ξεχωρίζουν από τα υπόλοιπες ασπρόμαυρες αποχρώσεις που επικρατούν στο μεγαλύτερο μέρος της ταινίας. Η εικόνα αυτή του ιστορικού κέντρου δεν σε παραπέμπει στα ερείπια κάτω από αυτό, καθώς επίσης και οι δρόμοι τριγύρω που βλέπουμε στη μέση του έργου, δεν δίνουν στον θεατή την εντύπωση της εξαθλίωσης της Αθήνας. Παρόλα αυτά κάτω από τα αρχαία μνημεία και πίσω από τους κεντρικούς δρόμους που τα πρώτα αυτοκίνητα είχαν κάνει την εμφάνιση τους υπήρχαν άνθρωποι που πάλευαν για την επιβίωση.
Συνοψίζοντας βλέπουμε ότι η ταινία επιλέγει να μας παρουσιάσει διαφορετικές εκδοχές της ζωής στην πόλη της Αθήνας του 1930 μέσα από την πλοκή της ιστορίας. Παρουσιάζει τις φτωχογειτονιές μέσα από μια σκοτεινή φωτογραφία, δείχνει τα μεγαλοπρεπή ανάκτορα και μας ξεναγεί στο κέντρο της πόλης όπου φαίνεται να υπάρχει το ξεκίνημα μιας αστικής ζωής.
Βιβλιογραφία
Θάνος Μαντζάνας, 2020. “HUFFPOST”.Οι Απάχηδες των Αθηνών
Available at: https://www.huffingtonpost.gr/entry/oi-apachedes-ton-athenon_gr
[Accessed 14 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2020].
