Το βιβλίο της Μάργκαρετ Άτγουντ 《Η Ιστορία της Θεραπαινιδας》 (1985) είναι ένα δυστοπικό μυθιστόρημα που παραμένει ανησυχητικά επίκαιρο στις δεκαετίες που μεσολάβησαν από τη δημοσίευσή του. Και ίσως τώρα να είναι πιο επίκαιρο από ποτέ.
Η ιστορία διαδραματίζεται στο εγγύς μέλλον στη Γαλαάδ, μια ολοκληρωτική θεοκρατία που έχει ανατρέψει την κυβέρνηση των ΗΠΑ. Σε αυτή την καταπιεστική κοινωνία, οι γυναίκες στερούνται των δικαιωμάτων τους και εξαναγκάζονται σε αυστηρούς κοινωνικούς ρόλους (μας θυμίζει κάτι αυτό;), με τις γόνιμες γυναίκες, γνωστές ως Θεραπαινίδες, να χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για την αναπαραγωγή. Το μυθιστόρημα ακολουθεί την Τουφρέντ, μια υπηρέτρια που αγωνίζεται να επιβιώσει, ενώ μας δίνει τη δική της οπτική μέσα σε αυτήν την ανδροκρατούμενη, κατάπτυστη κοινωνία.
Παρόλο που γράφτηκε πριν από σχεδόν 40 χρόνια, η 《Ιστορια της Θεραπαινίδας》 αντικατοπτρίζει πολλές ανησυχίες που εξακολουθούν να υφίστανται και σήμερα. Η Άτγουντ έχει δηλώσει ότι τίποτα στο μυθιστόρημα δεν είναι καθαρά φανταστικό – κάθε καταπιεστική πράξη στη Γαλαάδ έχει πραγματικό ιστορικό προηγούμενο.
Ένας από τους πιο εντυπωσιακούς παραλληλισμούς του βιβλίου με τη σύγχρονη εποχή είναι η συνεχιζόμενη συζήτηση για τα αναπαραγωγικά δικαιώματα. Τόσο στις ΗΠΑ, όσο και στον υπόλοιπο κόσμο, οι συζητήσεις περί του δικαιώματος της άμβλωσης, το μείζον θέμα των γυναικοκτονιών, καθώς και οι ευρύτερες πεποιθήσεις περί κοινωνικού ρόλου των γυναικών, έχουν εντείνει τη συζητηση περί αυτονομίας των γυναικών πάνω στο σώμα τους. Δικαιώματα τα οποία κατακτήθηκαν με αγώνες δεκαετιών, διακυβεύονται ξανά και οι ίδιες οι γυναίκες δεν μοιάζουν να έχουν λόγο σε αυτό.
Αυτά τα γεγονότα βρίσκουν αντίκρισμα στον τρόπο με τον οποίο η Γαλαάδ ελέγχει τις αναπαραγωγικές επιλογές των γυναικών.
Το μυθιστόρημα αναδεικνύει επίσης τους κινδύνους του θρησκευτικού εξτρεμισμού στην πολιτική. Τα τελευταία χρόνια, ακροδεξιά κινήματα έχουν αποκτήσει επιρροή -ακόμη και εξουσία- σε διάφορες χώρες, υποστηρίζοντας νόμους που επιβάλλουν τους παραδοσιακούς ρόλους των φύλων και περιορίζουν τις ατομικές ελευθερίες. Χώρες όπως το Αφγανιστάν, όπου οι Ταλιμπάν έχουν περιορίσει σημαντικά τα δικαιώματα των γυναικών, επανέρχονται μοιάζουν με πτυχές της απολυταρχικής διακυβέρνησης της Γαλαάδ.
Ένα άλλο σχετικό θέμα είναι η κυβερνητική επιτήρηση και ο έλεγχος. Στη Γαλαάδ, οι άνθρωποι παρακολουθούνται συνεχώς και οι διαφωνούντες τιμωρούνται βάναυσα. Παρομοίως, οι σύγχρονες κοινωνίες παλεύουν με την ψηφιακή επιτήρηση, τη λογοκρισία και την καταστολή της διαφωνίας σε αυταρχικά κράτη όπως η Κίνα, η Ρωσία και το Ιράν -ή τουλάχιστον μόνο εκεί λέμε.
Το μυθιστόρημα της Άτγουντ χρησιμεύει τόσο ως προειδοποίηση όσο και ως έκκληση για επαγρύπνηση. Μας υπενθυμίζει ότι τα δικαιώματα είναι εύθραυστα και μπορούν να αφαιρεθούν αν η κοινωνία εφησυχάσει. Το μυθιστόρημα έχει εμπνεύσει τον ακτιβισμό, με τους διαδηλωτές να φορούν συχνά τον εικονικό κόκκινο μανδύα της Θεραπαινίδας για να συμβολίσουν τον αγώνα κατά της καταπίεσης.
Επιπλέον, το βιβλίο διερευνά την αντίσταση. Ενώ η μοίρα της Τουφρέντ είναι αβέβαιη, το μυθιστόρημα υπονοεί ότι τα άτομα μπορούν να αντισταθούν, ακόμη και στους πιο σκοτεινούς καιρούς. Το μήνυμα της ιστορίας αντηχεί έντονα σήμερα, ενθαρρύνοντας τους ανθρώπους να παραμείνουν ενήμεροι και ενεργοί στην υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Σε μια εποχή όπου τα δικαιώματα των γυναικών, η δημοκρατία και οι ελευθερίες απειλούνται σε πολλά μέρη, η 《Ιστορία της Θεραπαινίδας 》είναι κάτι περισσότερο από ένα μυθιστόρημα – είναι μια υπενθύμιση του τι διακυβεύεται.
Φωτογραφία εξωφύλλου: Η Μάργκαρετ Άτγουντ “καίει” ένα πυρίμαχο αντίγραφο του βιβλίου της, μια συμβολική κίνηση ενάντια στη λογοκρισία)