Όλοι ξέρουμε τι είναι τα λεγόμενα “μιμς”, οπότε δεν χρειάζονται συστάσεις. Στην ψηφιακή εποχή, έχουν αναδειχθεί σε μια δυναμική μορφή πολιτιστικής έκφρασης, συνδυάζοντας το χιούμορ, το σχόλιο και -φυσικά- την… εικαστική τέχνη.
Αυτό που ξεκίνησε ως απλές, συχνά χιουμοριστικές εικόνες που μοιράζονται στο διαδίκτυο έχει εξελιχθεί σε ένα φαινόμενο που αντανακλά τις κοινωνικές αξίες, ασκεί κριτική στα πολιτικά συστήματα και συλλαμβάνει το πνεύμα της εποχής μας. Τα memes, στην ουσία, μπορούν να θεωρηθούν ως μια μορφή σύγχρονης λαϊκής τέχνης, μεταφέροντας ιστορίες και συναισθήματα όπως έκαναν στο παρελθόν οι παραδοσιακές προφορικές και οπτικές αφηγήσεις.
Τα memes λειτουργούν μέσα σε ένα μοναδικό καλλιτεχνικό πλαίσιο. Σε αντίθεση με τις παραδοσιακές μορφές τέχνης που εκτίθενται σε γκαλερί, αυτά είναι από τη φύση τους εφήμερα και μοιράζονται γρήγορα σε πλατφόρμες όπως το Instagram, το Twitter και το TikTok.
Η δημιουργία τους απαιτεί μια βαθιά κατανόηση του πλαισίου, της λαϊκής κουλτούρας και συχνά τεχνικές δεξιότητες στην επεξεργασία εικόνας και βίντεο. Αυτό το μείγμα προσβασιμότητας και δημιουργικότητας έχει εκδημοκρατίσει τη διαδικασία δημιουργίας τέχνης, επιτρέποντας σε οποιονδήποτε διαθέτει smartphone και πρόσβαση στο διαδίκτυο να συμμετέχει στη διαμόρφωση της πολιτιστικής αφήγησης.
Αυτό που κάνει τα memes να μοιάζουν με τη λαϊκή τέχνη είναι ο κοινοτικός τους χαρακτήρας. Η λαϊκή τέχνη, ιστορικά, προέκυψε από κοινότητες-βάσεις, αντικατοπτρίζοντας συχνά κοινές εμπειρίες και πολιτιστική ταυτότητα. Παρομοίως, τα “μιμίδια” δεν δημιουργούνται μεμονωμένα- βασίζονται στη συλλογική γνώση και ευδοκιμούν στην κουλτούρα της αναπαραγωγής.
Επιπλέον, τα μιμίδια χρησιμεύουν ως φακός μέσω του οποίου μπορούμε να εξετάσουμε τις κοινωνικές τάσεις και εντάσεις. Μπορεί να είναι σατιρικά, οδυνηρά ή εντελώς παράλογα, αλλά τα υποκείμενα θέματά τους συχνά αγγίζουν βαθύτερες αλήθειες. Κατά τη διάρκεια σημαντικών παγκόσμιων γεγονότων -όπως η πανδημία COVID-19 ή οι πολιτικές εκλογές- τα memes παρείχαν τόσο κωμική ανακούφιση όσο και ένα μέσο επεξεργασίας σύνθετων συναισθημάτων. Η ταχεία εξάπλωσή τους υπογραμμίζει επίσης τη δύναμή τους να ενώνουν τους ανθρώπους πέρα από πολιτισμικές και γλωσσικές διαφορές, μετατρέποντας ένα εξειδικευμένο αστείο σε παγκόσμια συζήτηση.
Ωστόσο, ο παροδικός χαρακτήρας των μιμιδίων εγείρει ερωτήματα σχετικά με τη μακροβιότητά τους ως μορφή “τέχνης”. Σε αντίθεση με τα παραδοσιακά τεχνουργήματα που φυλάσσονται σε μουσεία, τα μιμίδια είναι φευγαλέα και συχνά ξεχνιούνται τόσο γρήγορα όσο γρήγορα γίνονται δημοφιλή. Ωστόσο, αυτή η παροδικότητα μπορεί να είναι μέρος της γοητείας τους, καθώς αποτυπώνουν στιγμές στο χρόνο πριν ξεγλιστρήσουν στη λήθη.
Από πολλές απόψεις, τα memes αντιπροσωπεύουν την ουσία της σύγχρονης λαϊκής τέχνης: είναι προσιτά, συμμετοχικά και βαθιά ριζωμένα στην πολιτιστική αφήγηση. Μας υπενθυμίζουν ότι η τέχνη δεν βρίσκεται πάντα σε μουσεία ή σε βάθρα- μερικές φορές, ευδοκιμεί στον χαοτικό, διαρκώς εξελισσόμενο κόσμο του διαδικτύου.
