Φραντς Κάφκα – Ευγενία (Ζένια) Σοφία

  Ο Φραντς Κάφκα (3 Ιουλίου 1883 – 3 Ιουνίου 1924), γερμανόφωνος και εβραϊκής καταγωγής, έγραψε όλα τα βιβλία του στη γερμανική γλώσσα. Χαρακτηρίζεται ως ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς με τη μεγαλύτερη επιρροή του 20ου αιώνα και ο σπουδαιότερος μοντερνιστής γερμανόφωνος πεζογράφος. Ανάμεσα στα σημαντικότερα έργα του περιλαμβάνονται «Η μεταμόρφωση» (1915), «Η δίκη» (1925), «Ο πύργος» (1926) και «Αμερική» (1927).

  Τα έργα του, που χαρακτηρίζονται από την έντονη απεικόνιση του παραλογισμού και της αλλοτρίωσης της σύγχρονης ζωής, έχουν αφήσει ανεξίτηλο σημάδι στη λογοτεχνία, τη φιλοσοφία, ακόμη και τη λαϊκή κουλτούρα. Ο πατέρας του, Χέρμαν Κάφκα, ήταν μια κυρίαρχη φιγούρα, του οποίου η αυταρχική φύση και οι υψηλές προσδοκίες επηρέασαν βαθιά την ψυχή και τη γραφή του Κάφκα. Η σχέση του Κάφκα με τον πατέρα του είναι ένα επαναλαμβανόμενο θέμα στα έργα του, κυρίως στην επιστολή του που δημοσιεύτηκε μετά θάνατον, «Γράμμα στον πατέρα», όπου εκφράζει τα συναισθήματα ανεπάρκειας και φόβου. 

  Σπούδασε νομική στο γερμανικό Πανεπιστήμιο «Charles-Ferdinand» της Πράγας, για πρακτικούς λόγους και όχι από πάθος. Παρά το γεγονός ότι διέπρεψε στις σπουδές του, η αληθινή του αγάπη βρισκόταν στη γραφή. Ο Κάφκα έκανε μια διπλή ζωή, δουλεύοντας ως ασφαλιστής την ημέρα και συγγραφέας τη νύχτα. Αυτός ακριβώς ο διαχωρισμός μεταξύ της επαγγελματικής του ζωής και των δημιουργικών του φιλοδοξιών καθρεφτίζεται στους αντικρουόμενους πρωταγωνιστές των ιστοριών του.

  Το στυλ γραφής του είναι ξεχωριστό, αφού χαρακτηρίζεται από ένα μείγμα φανταστικού και εγκόσμιου, που συχνά παρουσιάζεται σε μια σχεδόν «αποστασιοποιημένη» πεζογραφία. Οι αφηγήσεις του χαρακτηρίζουν συνήθως πρωταγωνιστές παγιδευμένους σε μπερδεμένες και εφιαλτικές καταστάσεις, αντανακλώντας τη βαθιά αίσθηση του άγχους και της αποξένωσης. Ένα από τα πιο διάσημα έργα του Κάφκα, «Η Μεταμόρφωση», συμπυκνώνει τις θεματικές του ανησυχίες. Η ιστορία του Γκρέγκορ Σάμσα, που ξυπνά ένα πρωί μεταμορφωμένος σε γιγάντιο έντομο, χρησιμεύει ως ισχυρή αλληγορία για τις απανθρωπιστικές συνέπειες της σύγχρονης κοινωνίας και την απομόνωση που γεννά. Η μεταμόρφωση του Γκρέγκορ και η επακόλουθη απόρριψη από την οικογένειά του υπογραμμίζουν την εύθραυστη φύση της ανθρώπινης ταυτότητας και του «ανήκειν». 

  Ένα άλλο έργο, «Η Δίκη», εμβαθύνει στον παραλογισμό της γραφειοκρατίας και την ανικανότητα του ατόμου μέσα σε αυτήν. Ο πρωταγωνιστής, Γιόζεφ Κ., συλλαμβάνεται και διώκεται από μια μακρινή απρόσωπη αρχή χωρίς να ενημερωθεί ποτέ για το έγκλημά του. Αυτή η αφήγηση περικλείει την κριτική του Κάφκα για τις καταπιεστικές κοινωνικές δομές και την υπαρξιακή δεινή θέση της αναζήτησης νοήματος σε έναν αδιάφορο κόσμο. 

  Ο όρος «Kafkaesque» έχει μπει στο λεξικό για να περιγράψει καταστάσεις που είναι αποπροσανατολιστικές, παράλογες και εφιαλτικά περίπλοκες, αφού θυμίζουν τους φανταστικούς κόσμους του Κάφκα. Ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει σενάρια πραγματικής ζωής, όπου τα άτομα αισθάνονται αδύναμα απέναντι σε συντριπτικά και ακατανόητα συστήματα, είτε σε γραφειοκρατικούς θεσμούς, νομικές διαδικασίες ή άλλες πτυχές της σύγχρονης ζωής. Η εξερεύνηση των υπαρξιακών θεμάτων από τον Κάφκα είχε, επίσης, βαθύ αντίκτυπο στην υπαρξιακή φιλοσοφία. Τα έργα του σχετίζονται με τις ιδέες στοχαστών όπως ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ και ο Αλμπέρ Καμύ, οι οποίοι αντιμετώπισαν τον παραλογισμό της ύπαρξης και την αναζήτηση νοήματος σε ένα φαινομενικά αδιάφορο σύμπαν. 

  Η επιρροή του Κάφκα εκτείνεται πολύ πέρα από τη λογοτεχνία. Τα θέματά του για την αποξένωση, τον υπαρξιακό τρόμο και τον παραλογισμό των γραφειοκρατικών συστημάτων έχουν βρει απήχηση σε διάφορες μορφές τέχνης, όπως το θέατρο, τον κινηματογράφο και τις εικαστικές τέχνες. Κινηματογραφιστές, όπως ο Όρσον Γουέλς και ο Ντέιβιντ Λιντς, έχουν αντλήσει έμπνευση από το μοναδικό αφηγηματικό του στυλ και τα θέματά του. Επιπλέον, η προφητική εξερεύνηση της κατάστασης του ατόμου από τον Κάφκα μπροστά σε απρόσωπα, συχνά καταπιεστικά συστήματα, έχει αποκτήσει ανανεωμένη σημασία θα έλεγε κανείς για τη σύγχρονη ψηφιακή εποχή.