Η χρήση μασκών σε θεατρικές παραστάσεις είναι μια παγκόσμια πρακτική που χρονολογείται από την αρχαία Ελλάδα. Στη λατρεία του Διονύσου, η χρήση μάσκας αναπτύχθηκε ως ένας τρόπος για την ενσάρκωση της θεότητας, και αυτή η πρακτική γέννησε τελικά την τέχνη του δράματος. Στον Μεσαίωνα, οι μάσκες χρησιμοποιούνταν σε έργα μυστηρίου για να ζωντανέψουν βιβλικούς χαρακτήρες, και παρόμοιες παραδόσεις συνεχίζουν να υπάρχουν στα σύγχρονα καρναβάλια και στις λαϊκές παραστάσεις.
Κατά την Αναγέννηση του 15ου αιώνα, οι μάσκες έγιναν βασικό χαρακτηριστικό της commedia dell’arte, ενός θεατρικού φαινομένου που εξαπλώθηκε σε όλη την Ευρώπη. Οι κωμωδίες αυτοσχεδιάζονταν από σενάρια που βασίζονταν σε αρχαία ρωμαϊκά έργα και οι παίκτες συχνά φορούσαν μάσκες για να μεταμφιέσουν τους χαρακτήρες τους.
Ωστόσο, η χρήση των μασκών ως θεατρική σύμβαση μειώθηκε τον 20ό αιώνα, με εξαίρεση περιστασιακές εμφανίσεις σε σύγχρονες αναβιώσεις και πειραματικές παραγωγές. Τα τελευταία χρόνια, μάσκες χρησιμοποιήθηκαν σε έργα όπως το «Ο μεγάλος θεός Brown» του Eugene O’Neill και το «La favola del figlio cambiato» του Luigi Pirandello, το οποίο ενσωμάτωσε στοιχεία του κυβισμού και του υπερρεαλισμού. Παρόλα αυτά, η χρήση μασκών παραμένει ένα ασυνήθιστο χαρακτηριστικό στα σύγχρονα δυτικά θεατρικά έργα.
Το δράμα Νο της Ιαπωνίας, με τις 125 ονομαστικές ποικιλίες μάσκας, αποτελεί σημαντικό μέρος της εθνικής ζωής από τον 14ο αιώνα. Οι μάσκες Νο κατασκευάζονται από ξύλο με γύψινη επίστρωση, λακαρισμένες και επιχρυσωμένες και είναι ιδιαίτερα στυλιζαρισμένες. Χρησιμοποιούνται για την απεικόνιση των συναισθημάτων των χαρακτήρων και σκαλίζονται με δεξιοτεχνία από διάσημους καλλιτέχνες. Στο Θιβέτ, τα ιερά δράματα εκτελούνται από μεταμφιεσμένους λαϊκούς ηθοποιούς, με μάσκες κατασκευασμένες από παπιέ-μασέ, ύφασμα και επιχρυσωμένο χαλκό. Στο Σικκίμ και το Μπουτάν χρησιμοποιούνται ξύλινες μάσκες λόγω του κλίματος.
Στην Κίνα, οι μάσκες χρησιμοποιούνται σε θρησκευτικά δράματα και είναι συχνά κατασκευασμένες από χαρτί-μασέ. Οι ηθοποιοί σε δημοφιλή δράματα χρησιμοποιούν μακιγιάζ για να μοιάζουν με μάσκες, ενώ οι ηθοποιοί του Καμπούκι στην Ιαπωνία χρησιμοποιούν επίσης μακιγιάζ για να αναγνωρίζουν τους χαρακτήρες. Στην Κίνα, στα ιερά δράματα χρησιμοποιούνται ευφάνταστες και γκροτέσκες μάσκες, ενώ στις συγχαρητήριες θεατρικές παραστάσεις και πομπές χρησιμοποιούνται εξαιρετικά διακοσμημένες μάσκες. Οι χοροί λιονταριών και δράκων τόσο στην Κίνα όσο και στην Ιαπωνία διαθέτουν στυλιζαρισμένες μάσκες που μεταφέρονται σε στύλους.
Στην Ιάβα και το Μπαλί, ξύλινες μάσκες (tupeng) χρησιμοποιούνται στα χορευτικά δράματα wayang wong, που αναπτύχθηκαν από τα θεατρικά έργα σκιών. Οι ιστορίες προέρχονται από την αρχαία σανσκριτική λογοτεχνία και τα ινδουιστικά έπη. Οι έντονα βαμμένες μάσκες είναι κατασκευασμένες από ξύλο και δέρμα, συχνά εφοδιασμένες με τρίχες αλόγου και μεταλλικά εξαρτήματα.
Παρατηρούμε πως η χρήση της μάσκας στο θέατρο έχει κατά κανόνα μία τελετουργική θέση. Ανά τους αιώνες χρησιμοποιήθηκαν είτε ως αγωγοί λατρευτικών τελετών, είτε ως δοχεία έκφρασης έντονων συναισθημάτων και διαφορετικών πλασμάτων. Σήμερα, η χρήση μασκών μπορεί να έχει μια ολότελα διαφορετική βάση, μα η ιστορία της παραμένει ένα αναπόσπαστο κομμάτι τόσο της θεατρικής, όσο και της εικαστικής τέχνης.
