Ο μύθος του Απόλλωνα και της Δάφνης είναι μια από τις πιο γνωστές και τραγικές ιστορίες ανεκπληρωτου ερωτα της ελληνικής μυθολογίας, που εξερευνά τον έρωτα, την επιμονή και την άρνηση. Έτσι θα έλεγε κάποιος άλλος. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για μια ιστορία παρενόχλησης και τιμωριας του θύματος.
Η Δάφνη, κόρη του Πηνειού ποταμού, ήταν μια νύμφη που αφιέρωσε τη ζωή της στη θεά Άρτεμη, επιλέγοντας την αγνότητα και την απομάκρυνση από τις σαρκικές απολαύσεις. Ο Απόλλωνας, τυφλωμένος από το πάθος, την καταδίωκε αδιάκοπα μέσα στα δάση. Τελικά, η Δάφνη, μη μπορώντας να ξεφύγει, ζήτησε τη βοήθεια του πατέρα της, ο οποίος τη μεταμόρφωσε σε δέντρο δάφνης για να τη σώσει. Ο Απόλλωνας, γεμάτος θλίψη, τίμησε το δέντρο αυτό, διακηρύσσοντας ότι τα φύλλα της δάφνης θα είναι για πάντα ιερά και στεφάνια δάφνης θα στεφανώνουν τους ήρωες και τους ποιητές.
Ο Απόλλωνας, ο θεός της μουσικής, του φωτός και της μαντικής, βρέθηκε θύμα του ίδιου του Έρωτα όταν η έπαρση του τον οδήγησε να χλευάσει τη δύναμη του φτερωτού θεού. Ο Έρωτας, για να τον τιμωρήσει, εκτόξευσε δύο βέλη: το χρυσό, που γέμισε την καρδιά του Απόλλωνα με παράφορο πόθο για τη νύμφη Δάφνη, και το μολύβδινο, που έκανε τη Δάφνη να αποστρέφεται τον έρωτα.
Ανεξαρτήτως του πώς θα χαρακτήριζε κανείς την ιστορία αυτη, ο μύθος του Απόλλωνα και της Δάφνης έχει εμπνεύσει για αιώνες καλλιτέχνες όλων των ειδών, από την αρχαιότητα μέχρι τη σύγχρονη εποχή.
Ξεκινώντας από την ποίηση και τη λογοτεχνία, ο Οβίδιος στις «Μεταμορφώσεις» του αφηγείται την ιστορία με τρόπο συγκινητικό και ποιητικό, δίνοντας έμφαση στη δύναμη του πόθου και τις συνέπειές του και δίνοντας πάτημα στους επόμενους, τους εικαστικούς καλλιτέχνες να αποδώσουν τον μύθο με τα έργα τους.
Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι το γλυπτό του Τζαν Λορέντσο Μπερνίνι (1622-1625), το οποίο βρίσκεται στην Πινακοθήκη Μποργκέζε στη Ρώμη. Ο Μπερνίνι κατάφερε να αποτυπώσει τη στιγμή της μεταμόρφωσης με ασύλληπτη λεπτομέρεια: τα χέρια της Δάφνης αρχίζουν να γίνονται κλαδιά, ενώ τα πόδια της ριζώνουν στο έδαφος, δημιουργώντας μια ένταση ανάμεσα στην κίνηση και την ακινησία. Μιλάμε για ένα αντιπροσωπευτικό έργο του Μπαρόκ, όπου οι διαγώνιοι άξονες και η δραματική κορύφωση βρίσκονται στα καλύτερά τους.
Στη ζωγραφική, ο μύθος αποτυπώθηκε από καλλιτέχνες όπως ο Αντόνιο ντελλα Πολαϊούλο και ο Νικολά Πουσέν. Στον πίνακα του Πουσέν «Απόλλων και Δάφνη» (περ. 1625), η δραματική σκηνή της καταδίωξης αποδίδεται με μεγάλη ένταση και ρεαλισμό. Ο Απόλλωνας εμφανίζεται γεμάτος πόθο, ενώ η Δάφνη αποστρέφεται με τρόμο, αποτυπώνοντας τη δυναμική ανάμεσα στους δύο πρωταγωνιστές.
Σύμφωνα με τον Οβίδιο και πολλούς μελετητές και καλλιτέχνες, ο μύθος του Απόλλωνα και της Δάφνης, πέρα από την τραγικότητά του, φέρει και μια διαχρονική αλήθεια: τον πόνο του ανεκπλήρωτου έρωτα και τη σύγκρουση μεταξύ επιθυμίας και ελευθερίας. Η δύναμή του αυτή είναι που τον καθιστά τόσο αγαπητό στους καλλιτέχνες, οι οποίοι συνεχίζουν να τον ζωντανεύουν μέσα από τη δική τους οπτική γωνία. Κατά τ’άλλα, διαβάζοντας τον μύθο, μπορεί κανείς να πει ότι η συμπεριφορά του Απόλλωνα ήταν μακριά από το να χαρακτηριστεί από αγάπη και σεβασμό, αλλά αυτό αποτελεί ένα προσωπικό σχόλιο. Τα εικαστικά έργα, τα οποία έχουν αποδώσει αυτόν τον καταστατικό μύθο, εκφράζουν, πάντως μια πληθώρα συναισθημάτων και μεγαλείου.
