Το Malleus Maleficarum, γνωστό και ως «Σφυρί των μαγισσών» («Hammer of the Witches»), είναι ένα διαβόητο βιβλίο του 15ου αιώνα που γράφτηκε από τους Γερμανούς θεολόγους Kramer και Sprenger.
Πρόκειται για το πιο διαβόητο έντυπο περί μαγείας και αποτελεί και έναν από τους σημαντικότερους λόγους για τους οποίους όχι απλά ξεκίνησε η τρέλα του κυνηγιού μαγισσών, αλλά και για το ότι στοχοποιήθηκαν κατά κύριο λόγο γυναίκες.
Πρόκειται για μια βαθύτατα μισογυνιστική πραγματεία σχετικά με τη μαγεία, τη δαιμονολογία και τη δίωξη των μαγισσών και εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1486. Παρουσιάζει έναν ολοκληρωμένο οδηγό για τον εντοπισμό και τη δίωξη των μαγισσών, περιλαμβάνοντας περιγραφές υποτιθέμενων τελετουργιών μαγείας, φυσικά χαρακτηριστικά των μαγισσών και μεθόδους για την ανίχνευση της μαγείας. Στο σημείο αυτό να σημειωθεί ότι οι συνήθεις κατηγορίες περί μαγείας ήταν: σεξουαλική συνεύρεση με τον διάβολο -και κατώτερους δαίμονες, πρόκληση ανικανότητας στους άντρες και καταστροφή δημόσιας και ιδιωτικής περιουσίας.
Γιατί θεωρείται το Malleus Maleficarum μισογυνιστικό; Λόγω της διάχυτης παρουσίασης των γυναικών από τους Kramer και Sprenger, ως εγγενώς πιο επιρρεπείς στον πειρασμό και τη δαιμονική επιρροή και ως πιο πιθανό να εμπλακούν στη μαγεία. Αποδίδουν επίσης διάφορα φυσικά και ηθικά χαρακτηριστικά στις γυναίκες, όπως έλλειψη σεμνότητας και τάση για κουτσομπολιό και εξαπάτηση. Εξάλλου, μην ξεχνάμε πως κατά τη χριστιανική παράδοση, η Εύα είναι η “αμαρτωλή”.
Η γλώσσα του βιβλίου είναι συχνά βιτριολική και απάνθρωπη, με τις γυναίκες να περιγράφονται ως «λεπτές και δόλιες» και «πιο κακές από τους άνδρες». Αυτές οι προκαταλήψεις και τα στερεότυπα χρησιμοποιήθηκαν για να δικαιολογήσουν την εκτεταμένη δίωξη των γυναικών που κατηγορούνταν για μαγεία, οδηγώντας σε βασανιστήρια, εκτελέσεις και κοινωνικό εξοστρακισμό χιλιάδων γυναικών σε όλη την Ευρώπη (και -σποραδικά- στην Αμερική).
Το Malleus Maleficarum χωρίζεται σε τρία κύρια μέρη, με τη βασική δομή του βιβλίου να έχει ως εξής:
Μέρος 1: «Ο οδηγός των ιεροεξεταστών» – Το τμήμα αυτό παρέχει έναν ολοκληρωμένο οδηγό για τον εντοπισμό και τη δίωξη των μαγισσών (από εμφάνιση, μέχρι τελετουργικά, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω).
Μέρος 2: «Το βιβλίο των πράξεων των μαγισσών» – Το τμήμα αυτό παρουσιάζει μια συλλογή ιστοριών και περιπτώσεων υποτιθέμενης μαγείας, συμπεριλαμβανομένων ιστοριών δαιμονικής κατοχής, αλλαγής μορφής (shapeshifting) και κατάρων.
Μέρος 3: «Το βιβλίο των βασανιστηρίων των μαγισσών» – Αυτή η τελευταία ενότητα παρέχει μια λεπτομερή περιγραφή των σωματικών και ψυχολογικών βασανιστηρίων που πρέπει να επιβάλλονται στις μάγισσες κατά τη διάρκεια της ανάκρισης, καθώς και των διαδικασιών για τη διεξαγωγή δικών μαγισσών και την καταδίκη των μαγισσών σε θάνατο.
Τέλος, το Malleus Maleficarum αποτελεί αναμφίβολα ένα ιστορικό κείμενο και ιδιαίτερο αντικείμενο ιστορικής μελέτης, το οποίο μάλιστα εξακολουθεί να είναι ευρέως διαθέσιμο σε διάφορες μορφές. Σαφώς, δεν συνιστάται για “χαλαρή” ανάγνωση, καθώς η γλώσσα και το περιεχόμενο του βιβλίου είναι συχνά προσβλητικά και ενοχλητικά για τους σύγχρονους αναγνώστες -και πόσο μάλλον τις γυναίκες.
